JACQUES FRANÇOİS ANTOİNE ALLEON (25.7.1792 – 30.1.1876)

1840 yılında Osmanlı İmparatorluğu'nda çok ciddi bir mali kriz başlamıştı. Bu krizi geçiştirmek içi 60 milyon kuruşluk İtibarlı Nakit Kaime – Kaime -i mutabere -i nakdiye – şeklindeki kamusal borçlanma ve Sultan'ın verdiği 40 milyon kuruşluk avans sorunu çözmedi. Durum o kadar kötüleşmişti ki Maliye Nazırı Hacı Salih Paşa , Saray'ın ve hükümetin isteklerini karşılayamadığından görevini terketmek ve kaçmak zorunda kalmıştı (Jamgoçyan, 101).Böyle bir ortamda para kurlarını- 1 sterlin = 110 kuruş – temelinde düzenleme işi, yılda iki milyon kuruş karşılığında Bab-ı Ali sarrafı Alleonlar' a verildi. Böylece  Alleonlar'ın  iş dünyasındaki etkinliği ortaya çıkmış oldu.

Alleon ailesi 1700'lerin başından beri İstanbul'da yaşıyordu.  Jean – François Alleon (1707 – 1775) Sultan  III. Mustafa'nın (1717 – 1774) gözdelerinden birinin hayatını kurtarmıştı. Bu nedenle sultanın başhekimliğine getirilmiş  ve yaptığı hizmet karşılığı olarak da ona sultan tarafından büyük araziler verilmişti. Bu çok nadir bir olaydı. Geçmişte yalnız iki örneği vardı : Ermeni Darphane Emiri Düzyanlar ve Barutçubaşı Amira Dadyanlar idi. Başhekim ile Hekimbaşılık farklı görevlerdi. Başhekim , imparatorluğun önde gelen mevkilerinden biri idi , özel bir eğitimi gerektirmezdi, mevki yöneticisinden ibaretti. Sultanın tebaası olan  hekim, cerrah ve eczacılar , makamlarını kazanmadan önce esnaf vergisi öderlerdi. Hekimbaşı ise gerektiğinde kadı'nın yerini alabilir , seferberlik halinde de kazasker olarak hizmet ederdi.

Jean François Alleon , 3 Mayıs 1747'de Theresa Marchand'la evlendi.(Jamkoçyan,101 Dip Notu). Dört çocuğu oldu. Marine Madeleine (1749 – 1847) 1775'te tüccar Ange Rambaud'la evlendi. Catherine (1757 – 1854) 1782'de tüccar Pierre Olive'le evlendi. Claude -François (1761 – 1784) çocuk sahibi olmadan öldü. Jacques (1753 –  1801 ) 1790 ‘da Sophie Fonton ile evlendi. Bu çiftin soyundan gelen Therese (1795 – 1877) İngiltere'nin İstanbul elçiliğinin baş tercümanı olan Frederic Pisani ile evlendi Bu çiftin soyundan gelen . Christene (1800 – 1836) ise Napoli'li.  bir tüccar olan Jacques Salzani ile evlendi. Christene ve Jacques çiftinin üç oğlu oldu; Jacques(1792 – 1876), Antoine (1797 – 1881) ve Jean (1799 – 1879) . Bu üç kardeş Osmanlı iktisat tarihinde yerlerini aldı.

Başhekimin torunu Jacques François Antoine Alleon  25 temmuz 1792'de doğdu. Napolyon'un Mısır Seferi'nden sonra Osmanlılar Fransa'ya savaş ilan etmişti. Ülkede özellikle İstanbul'daki Fransızlara karşı insan avı başlamışdı. İstanbul'daki diplomat, tüccar, sanatkar, hatta din adamı Fransız bundan kurtulamadı. Hepsi yakalandı. Hapsedildi. Mallarına el kondu ve malları açık arttırma ile satıldı. Bu karmaşa sırasında  Alleon, Saint Benoit Koleji'nde okuyordu. İsveç hükümetinin himayesine sığındı. Daha sonra Auguste d'Alayer ve tüccar George Cingria ile ortaklık kurdu. 1817'de Akka Paşa'sı için 85.275 Hollanda Florini tutarında 11.900 top güllesi siparişini aldı ve İsveç Konsolosu Cattafago aracılığıyla İsveç Finspang Demir Dökümhanesi'nden bunları temin etti. Şirketin bu işten aldığı % 6 komisyon  ilk kazançları oldu. Alleon 15 Temmuz 1820'de Livorno'lı bir tüccarın kızı olan Marie Marion'la evlendi. 1822'de İstanbul'da  Jacques  ve kardeşi Jean Alleon tarafından Alleon Bankası kuruldu.  Banka 13 Şubat 1822'de Marsilya'da da tescil edildi. 1834'de Osmanlı hükümeti Alleon'u Yunanistan'ın bağımsızlık borçlarını tahsil etmekle görevlendirdi. Darphane emini Hagop Düzyan'ın önerisiyle , Alleon II Mahmut tarafından tedavüldeki bakır paraların toplattırılmasıyla görevlendirildi. Bu yolla Alleon Avrupa bankalarıyla olan temasını genişletti. 1834 Eylül'ünden 1842 Ekimi'ne kadar 2.450.000 okka bakır satın aldı ve bunları % 20 karla Viyana'lı ünlü banker Sinalar'a sattı. Alleonların işinin  sadece 1834 Temmuz'u ile  1936 Eylül arasındaki ticaret hacmi 153 milyon kuruşu bulmuştu. Maliye Nazırı Said Paşa'ya 219.512 kuruş borç veren Alleonlar , bunun karşılığında İngiltere'ye afyon ihracatı iznini aldılar. 1838 ‘de Jacques darphane emini ve  İstanbul'da Birinci Fransız tüccarı oldu. Ayni yıl, Liberalizm karşıtı olan Papa XVI. Gregorius , ona kont ünvanını verdi. Böylece Jacques asılzadeliğe yükselmiş oldu.  O sıralarda sadrazam olan Mustafa Reşit Paşa Alleonlara bazı eyalet valiliklerinin vergi toplama işini verdi. Alleonlar Londra'daki C.J. Hambro & Sons, Rothschilds ve Sinalar gibi köklü firmalarla yakın ilişki içinde oldular. François Antoine Alleon , Gisueppe Dönizetti ile İstanbul'da Nihal Naum'un İtalyan Tiyatrosu'nun iki kurul üyesi idi. Alleonlar  ayni zamanda Lamartin'le yakın dost idiler. Lamartin onlar için ‘' Geleneklerin zarafetini, duyguların yüceliğini ve mizah kültürünü Doğu'nun sevecen sadeliğ ve zarafetiyle birleştirmiş bir aile'' diyordu (Jamgoçyan , 103).

Alleonlarla ortak olan Baltazziler de Viyana'daki Sinalar ile çalıştı. 6.5 milyon kuruşa Rumeli'nin altı eyaletinin vergi toplama ihalesini aldılar. Psikari ve Vogoridis ile kurdukları firmayla  Galata Köprüsü geçiş ücretini kontrol eder duruma geldiler.Babıali ile ilk anlaşmaları 25 Mayı 1843'de oldu. O tarihte Jacques Alleon  ve Todraki Baltazzi bir yıl için para değiştirme işini, değiştirilecek bütün paralar için devlete sormadan yapma işini üstlendiler. Ayrıca altın ve gümüş yeni para basımı işi de onlara verildi. Faizli banka bonosu – kaime'yi  çıkarma imtiyazını da elde ettiler.1841'de Avusturya  uyruklu Todoraki Baltazzi,  Maliye Nazırı Saffet Paşa'ya 7.5 milyon kuruş borç para verince, Aydın, Selanik, Turhal ve Menteşe'nin vergi  gelirlerini toplama işi onlarda kaldı. Todoraki'nin ölümünden sonra yerini kardeşi Monalaki aldı. Alleon -Baltazzi  Bankası 1849'da adını Banque de Constantinople'a – Dersaat Bankası'na-  çevirdi. Böylece fransız ve Rum bankerler İmparatorluğun ilk bankasını kurmuş oldular. Banka'ya devlet 25 milyon kuruşla ortak oldu. Bankanın sermayesinin 100 milyon kuruşa kadar çıkarılmasına izin verildi. Banka  1848'deki Fransız devrimine rağmen , hükümete 1.3milyon sterline eşit 130 milyon kuruş borç vermeyi başardı. 1850 Martı'na kadar bu miktar 8.102.560 sterline çıktı. 1851'de mali sıkıntılar ciddileşti. Bank -ı  Dersaat'ın sözleşmesi uzatıldı. Mustafa Reşit Paşa borçlanmaya devam yanlısıydı. Maliye Nazırı Nafiz Paşa aksi görüşte olduğundan Bir çok tasarruf önlemleri aldı. 1852 yılı Haziranı'nda 12.5 milyon ve 8 Eylül'de 25 milyon kuruşluk kaime Darphane i Amire'nin avlusunda Sultan'ın huzurunda yakıldı. Fakat hala piyasada 138 milyon kuruşluk kaime  tedavülde idi. Bu arada eski ve yeni işlemlerden dolayı devlet Alleon ve Baltazzi'ye 70 milyon kuruş borçluydu. Buna karşılık devlet onlara çeşitli eyalet gelirlerinden 66 milyon kuruş ayırabiliyordu.

Nafiz Paşa , Saray'ın bayram masrafları için istediği 3 milyon kuruş yerine 1 milyon kuruş verince gözden düştü. Görevden alındı. Saray kethüdası 2 milyonu Musevi Abraham Salomon Camondo'dan tedarik etti. Sonunda Alleon – Baltazzi bankacılık  denemesi  bir felakete dönüştü. Yurt dışına 11 milyon frank borçlanmışlardı. Banka tasfiye edildi. Tasfiye işine François Calaroni, Yannis Psikari, Stefanoviç, Yorgo Zarifi ve Ralli getirildi ve böylece Rumlar devletin mali işlerinde diğerlerinden daha etkin olmaya başladılar.  Zarifi verdiği raporda , bankanın batış sorumluluğundan hükümeti akladı.

Fransız kökenli Alleonlar Osmanlı hükümetine finans olanakları sağladılar ve dış  ticarette önemli bir rol oynadılar. 1800'lerin ilk yarısında mali güçlerini kaybettiler. Nişan -ı İftihar ve Mecidiye Nişanı sahibi Kont Jacques François Antoine Alleon 1853'te kurulan  500.000 sterlin sermayeli Banque Osmani'nin kurucuları arasına katılmadı. Ferdinand de Lesseps'e destek oldu. Uluslararası Süveyş Kanalı Şirketi'nin ilk yönetim kuruluna girdi. 1861 yılında Yunan meselesi işinin tasfiyesinde Osmanlı maliye Nezareti'nin resmi danışmanı oldu. 1863'te banker Hanson'la birlikte Osmanlı Bankası İstanbul komitesine katıldı. Daha sonra işlerini ortaklarından biri olan Vincent Crespin'e devretti, Paris yakınlarındaki Etang – la – Ville şatosuna yerleşti. Orada yedi yıl yaşadı ,1870 savaşında Fransa Prusya'ya yenilince, tekrar İstanbul'a döndü . 30 Ocak 1876'da İstanbul'da öldü. Daha önceleri Alleon Pasajı diye bilinen şimdiki Alyon Geçiti onlardan geriye kalan tek şey oldu. Alleon Sokağı'nın adı ise Gazeteci Erol Dernek Sokağı adını aldı.(Jamkoçyan, 106).