ANASAYFA GÜNDEMSİYASETMANŞET HABEREKONOMİSPORRÖPORTAJLAR YAZARLAR KURULUŞ KÜNYE İLETİŞİM

15.01.2024

BERLİN 1945 VE SONRASI (11)

ALMAN MUCİZESİ


II.Dünya Harbi'nden sonra Alman ekonomisi karmakarışık bir durumda idi. Bütün ülkede var olan konutların % 20'si yıkılmış , yok olmuştu. 1947 yılında gıda maddesi üretimi 1938 düzeyinin %51'i kadardı.  Müttefikler tarafından  kişi başına 1,040 ile 1,550  kalori arasında değişen gıda kotası bile karşılanamıyordu. Sanayi üretimi 1938'in yalnız 1/3 ü kadardı. Almanya'nın çalışabilir nitelikteki insan gücünün büyük miktarı harpte yok olmuştu. Ölmüştü. Çalışamaz halde yaralanmıştı. Esir düşmüştü. Kaybolmuştu. Ekonominin gerektirdiği   üretimi yapabilmek  için lazım olan insan gücü tam olarak karşılanabilecek durumda değildi.  Ülkede açlık , barınma , yakıt , sağlık, eğitim ve ulaşım sorunları vardı. 1945'lerde , bazı gözlemcilere göre, Batı Almanya , ABD'nin - Welfare State- Sosyal Refah Devleti'nin en büyük müşterisi olmak zorundaydı. Fakat bunun tam aksi oldu. Batı Almanya 20 yıl sonra, 1965'de dünyanın hayran kaldığı bir ekonomiye sahip  oldu. Herkes Alman mucizesinden söz ediyordu. Almanya'nın böyle bir mucizeyi yaratabilmesi nasıl mümkün oldu ? Sorusunu, 21.11 .1950, Kanada doğumlu Amerikalı iktisat profesörü David R. Henderson , üç ana etkene bağlayarak yanıtlıyor. ( David R. Henderson ; German Eonomic Miracle, http//www.ecolib.org/library/enc/ German Economic Miracle html.7.12.2023)


Bu üç etken para reformu, fiat kontrollarının kaldırılması ve vergi oranlarının düşürülmesi idi. 1948 yılına gelindiğinde Alman halkı, 1936'dan beri 12 yıldır, fiat kontrollarıyla yaşıyordu. Bunun 9 yılı da kota ve karne sistemi altında geçmişti. Nazi döneminde fiat kontrollerinin uygulanmasının en belirgin amacı  Nazi rejiminin ucuz  askeri ham madde satın alabilmesini sağlamaktı. Hitler  1936'da dört yıllık ekonomi planının başına  Luftwaffe Komutanı ,  sağ kolu Göring'i getirmişti. Göring 1939 ‘da kota ve karne sistemini uygulamaya başlamıştı .  Her zaman harp sırasında olduğu gibi, Roosevelt ve Churchill de fiat kontrollarını devreye sokmuştu. Nazi rejimi fiat kontrollarını dinlemeyenleri ağır şekilde, ölümle cezalandırdı. 1 Kasım 1945'de , ABD, İngiltere, Fransa ve Sovyetler Birliği'nin müşterek yönetim organı, Allied Control Authority Hitler ve Göring'in politikalarını uygulamayı devam ettirdi. Fiat kontrolları, karne ve kota sistemleri ve ağır vergiler yürürlükte kaldı.


Müttefik işgal kuvvetlerinin her birinin kendi kontrolü altında ayrı bir bölgesi bulunuyordu. Amerikan bölgesinde  1948 yılında ‘' cost of living  index''i, kontrol altındaki fiyatlar nedeniyle , 1938 index'ine göre sadece %31 artmıştı. 1947'de Vadeli hesaplardaki  ve emisyondaki para toplamı ise 1936'a göre 5 misli artmıştı.Para artışının çok fazla ,fiat artışının çok az olduğu bu ortamda doğal olarak mal kıtlığı oluşacaktı. Oluşmuştu da (Henderson, 2)


Daha sonraki yıllarda Federal Reserve  Governer'i olan Yale Üniversitesi ekonomi profesörü Henry Wallich, 1955 yılında yayınladığı ‘'Mainsprings of the German Revival'' isimli kitabının 65.sahifesinde  bir çok kimsenin, hafta sonlarında , tamire muhtaç tren vagonlarına dolarak şehirlerden köylere gittiğini,  bombardımanlardan geriye ne kaldıysa yanlarında götürerek  karşılığında bir iki hafta yetecek patates ve un gibi  yiyeceklerle döndüğünü yazıyordu. Köy ve şehir kıyılarında kendilerine tahsis edilen 500m2 büyüklüğünde , çoğu kez  ondan daha küçük yerlerde halk kendi sebzesini yetiştirmeye çalışıyordu. Mal takası alışverişte geçerli yöntem olmuştu. Firmalar takas edecekleri kendi ürünlerinin ve karşılığında alacakları ürünlerin değerini saptamak için ‘''compensator''  çalıştırıyorlardı. Amerikan ve İngiliz ikili bölgesinde ticari işlemlerin 1/3 ile1/2  arasındaki miktarı mal takası şeklinde oluyordu. Alman iktisatçısı Walter Euken'e göre çok gelişmiş bir iş bölümüne sahip  ekonomiler ile  takas sisteminin uzlaşması mümkün değildi. Nitekim sanayi üretimi, 1948 Martı'nda  1936 düzeyinin %51'ne düşmüştü.


Almanya'nın Freiburg Üniversitesi'nde ekonomi profesörü olan Walter Eucken ‘'Soziale Marktwirtschaft – Sosyal Serbest Piyasa-  ekonomisi taraftarıydı. Hitler zamanında bir anlamda, o ve çevresi,  risk alarak ,Hitler'e entelektüel olarak karşıt olmuştu .Onlar hür düşünce yanlısıydı. Bu düşünce okulu serbest piyasa taraftarıydı. Vergide az artan bir şekilde vergi artışını ve devletin tekelleşmeyi sınırlandırmasın istiyorlardı. Bu görüşler daha çok, sonraki yılların Chicago Okulu'ndan Milton Friedman ve George Stigler'in  desteklediği yüksek dozda serbest piyasa ekonomisini ,az etkili şekilde gelirin yeniden  dağılımını ve tekelleşmeyi önleyecek önlemlerin yasalaşmasını içeren görüşlerine  çok benziyordu.


Diğer bir Alman ekonomik düşünce okulunu Wilhelm Röpke (10.10.1899 – 12.2.1966) ve  Ludwig Erhard (4.2.1897 – 5.5.1977) temsil ediyordu. Röpke harp sonunda ortaya çıkan kötü durumun temizlenmesi için ilk önce para reformunu öneriyordu. Böylece piyasada varolan mal miktarına uygun miktarda para miktarı olacaktı  . Fiat kontrolları sona erecek,  serbest piyasa ekonomisi yürürlüğe girecekti. Enflasyonu önlemek için bu iki koşul şarttı. Para reformu enflasyonu yok edecek , fiat kontrollarının kalkması piyasadaki baskıyı kaldıracak , piyasanın normal olarak işlevini yerine getirmesini sağlayacaktı . Ayni görüşte olan Ludwig Erhard , harp sırasında bu görüşü içeren bir memorandum yazmış , Nazi görüşünü paylaşmadığını göstermişti. Röpke harp sırasında Almanya'dan kaçan ve Türkiye'ye sığınan Alman profesörlerinden biriydi. Harp sıralarında İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi'nde iktisat dersleri vermişti.


Harp sonrasında Alman The Social Democratic Party'si(SPD) ise, devlet kontrolünü istiyordu. SDP'nin sözcüsü Dr. Kreyssig 1948 Haziranı'nda fiat kontrollarının kalkmasına ve para reformunun yapılmasına karşı çıktı. İşçi sendikaları liderleri, İngiliz otoriteleri, Amerikan otoritelerinin bir kısmı, Alman imalat sanayicilerinin çoğu  Kreyssig'i destekliyordu.


Ludwig Erhard'ın görüşü kabul gördü. Müttefikler yeni Alman kabinesinde Nazi olmayan Almanların bulunmasını istiyordu. Erhard, Nazi Öğretmenler Birliği'ne katılmamış, katılmayı red etmişti. 1945 yılında Ludwig Erhard,  Bavyera Maliye Bakanı oldu.  Daha sonra, 1947'de iki bölgeli – Amerikan ve İngiliz- yönetiminde ‘'Economic  Opportunities Ofisi'' – Ekonomik Fırsatlar Ofisi'nin-  başına atandı ve ayni zamanda Amerikan Bölgesi Askeri Valisi General Lucius D. Clay'in danışmanı oldu. Sovyetler ‘'the Allied Control Authority''den çekildikten sonra bu kurumun yönetimi yalnız ABD, İngiltere ve Fransa'ya kalmıştı. 20 Haziran 1948 Pazar günü  ilan edilen para reformu kararını almak, Sovyetler ayrıldığından,  böylece çok  kolaylaşmıştı. Yeni yasal para Deutsche Mark (DM), o zamana kadar piyasada olan Reichsmarkın (RM) yerini aldı. Eskisinden çok daha az para piyasaya sürüldü. Kontrol fiyatlarından mal satın almak için bile sıkıntılar yaşanacaktı.Çok karmaşık olan para reformu bir çok insanın net mali varlığında azalma yarattı. Sonuç olarak para arzında %93 düşüş oldu.  Ayni zamanda Sosyal Demokratların  karşı olmasına rağmen Alman İkili Ekonomik Konsülü  Ludwig Erhard'ın istediği gibi bütün fiat kontrollarını yürürlükten kaldırdı. Sebze , meyve, yumurta, ve bütün mamul maddelerin fiatları serbest kaldı.Hala fiat kontrolü altında bulunan bir çok mal fiyatının üst taban fiyatı epeyce yükseltildi. Kontrolü devam eden fiyatların uygulanması gevşetildi. 1948 yılı Temmuz ve Ağustos aylarında Ludwig Erhard Alman ekonomisinin ‘'denazifikasyonu'' ile uğraştı.


Gazeteci Edwin Hartrich , Erhard ve Clay arasında Temmuz 1948'de geçen şu olayı anlatır (Henderson,5): Clay , ‘'Benim danışmanlarım senin çok büyük bir hata yaptığını söylüyorlar, ne dersin? ‘' Erhard ‘'Sayın General onlara aldırma. Benim danışmanlarım da bana ayni şeyleri söylüyor.''

Erhard daha sonraki günlerde bir Amerikan albayı ile karşılaşır. Albay sorar : ‘'Geniş çapta gıda sıkıntısı yaşanırken nasıl olur da fiat kontrollarını gevşetebilirsin?'' Erhard : ‘' Fakat sayın albay ben onları gevşetmedim, ben onları tamamen yok ettim.  Şimdi halkın tek karnesi , kotası DM'dir. Şimdi halk bu Dmleri  kazanabilmek için çok çalışacaktır, göreceksiniz''.


Yeni para  birimi DM'i ve fiyatların serbest bırakılmasını , vergilerin indirilmesi takip etti.  Daha sonraki yıllarda Başkan John F. Kennedy'nin ‘'Ekonomik Danışmanlar Konsülü'nün  yönetim kurulu başkanlığını yapmış olan , Almanya ABD askeri hükümeti ofisinde görevli genç iktisatçı Walter Heller, 1949'da yayınladığı  bir yazısında  şunları belirtiyordu : % 35'ten % 65'e çıkartılmış olan kurumlar vergisi tek rakama % 50'e indirildi. Kişisel gelir vergisi yıllık gelirin 250.000 DM ‘den fazla olan kısmı için % 95'de bırakıldı. 1946'da müttefikler 60,000 RM'dan fazlası için % 95 oranını uyguluyordu. O da  şimdinin 6,000 DM'ine eşitti.  1950 yılında bir Alman  ancak yıllık 2,400 DM'e yakın bir  gelir kazanabiliyordu  ve % 18 gelir  vergisi ödüyordu.


Reform paketinin ilan edilmesinden  bir gün sonra 21 Haziran'da , ülkenin ruhu bir gecede değişmişti. Aç , bitkin, ölü yüzlü, sokaklarda  boş  , derbeder, işsiz dolaşan, yiyecek arayan insanlar birden canlanmıştı (Wallich, 71). Dükkanlarda boş raflar dolmuştu. Satılan malın karşılığında alınacak para eski paradan çok daha değerliydi. Heller'e göre ( Walter Heller; The Tax and Monetary Reform in Occupied Germany, National Tax Journal, 2. No.3 ,1949, shf: 215 -231) , DM, çabucak kendini bütün ticari işlemlerde kullanılan araç olarak  kabul ettirdi. 1948 Mayısı'na kadar işçilerin işe gelmeme, işten uzak kalma süresi haftada 9.5saate kadar çıkmışken, reformlardan sonra Ekim'de bu miktar 4.2  saate indi. İşe gelinmeyen saatler   yiyecek arama, yiyecek yetiştirme ya da mal takası için harcanıyordu.  Bu faaliyet neredeyse ortadan kalkmıştı. !948'de ikili bölgedeki üretim 1936 düzeyinin % 51'i idi.Aralık 1948 Aralığı'nda bu oran % 78' e çıktı , üretim çok kısa zamanda % 50 artmıştı. 1958'de sanayi üretimi , reformlardan sonraki 6 ay  içinde 4 mislinden daha fazla artış göstermişti. Kişi başına üretim artışı ise 3 mislinden fazlaydı. Batı Almanya'da  bu hatırı sayılır  gelişme yaşanırken Doğu Almanya'da  ekonomi durgunluğa girmişti.


Ludwig Erhard'ın uyguladığı ekonomi  modeli, başarı ile uygulanmış ve olumlu sonuçlar alınmış ve alınıyordu. Yeni  Almanya Federal Cumhuriyeti'nin ilk Başbakanı Konrad Adenauer, Erhard'ı harp sonrası Almanyası'nın ilk Ekonomi Bakanlığı'na  getirdi. 1963'e kadar  bu görevi yürüten Erhard 1963'de Almanya Başbakanı oldu ve 1966'a kadar bu görevde kaldı


Almanya'nın ekonomik olarak büyümesinde Marshall planının etkisi olmadı. 1954 Ekimi'ne kadar Almanya toplam 2 milyar dolar yardım aldı .Bunun ¾ ü borç , ¼ ü hibe idi. Marshall yardımının en üst noktada olduğu 1948 ve 49'da  alınan yardım Alman gayri safi milli gelirinin yalnız % de 5'ini teşkil ediyordu. Fakat Almanya her yıl 1 milyar dolardan fazla harp tazminatı ödüyordu. Müttefikler ayrıca Almanya'ya işgal kuvvetlerinin işgal masraflarını fatura ediyordu, bu miktar  yılda 2.4 milyar dolara eşit 7.2 milyar DM idi (Henderson,7). Almanya diğer yandan kendisi askeri harcama yapmıyordu.Onun güvenliğini müttefikler sağlıyordu. Marshall yardımı alan diğer ülkelerde ekonomik büyümü Almanya'dakinden çok daha düşük bir oranda gerçekleşti.


Henderson'a göre Alman Ekonomik büyümesi bir mucize değildi. Ludwig Erhard ve Freiburg  okulu yüksek enflasyonun, fiat kontrollarının ve yüksek oranda vergilemenin ekonomide yarattığı ve yaratacağı  zararları biliyordu  ve bunları kaldırmak için doğru kararlar almışlardı. Doğru iş yapmışlardı. Doğru ve başarılı sonuç almışlardı. Fakat bu sonucun alınmasında uygulanan doğru ekonomi politikaları yanında başka etkenlerin olduğu unutulmamalıdır .  Endüstri tecrübesine sahip iş gücü, yurt dışına Nazilerden kaçmış Alman  ve Yahudi asıllı Alman bilim adamlarının ülkeye geri gelişi, ehil ve vatansever yöneticilerin devlet yönetiminin  başında olması, Alman  üniversitelerinin yüksek kalitede eğitime hemen geçebilmesi ,ülkenin yeniden kurulmasından dolayı ortaya çıkan her konudaki mal ve hizmetttalebi, Almanya dışına Naziler döneminde  kaçmış sermayenin ve özellikle Amerikan ve İngiliz  özel sermayesinin Almanya'ya gelişi, çevre ülkelerden ucuz işçi tedariki ve Almanya dışındaki, Alman mallarına olan talebin varlığı bu etkenlerin bazılarıdır.


Başkenti Bon olan Batı Almanya'nın Başbakanı Willy Brandt'ın ( 18.12. 1913 – 8.12. 1992)Doğudaki Almanların Batıya göç etmesiyle ilgili yasayı  çıkarmasıyla başlayan  Batı ve Doğu Almanya'nın birleşmesiyle ilgili ilk adımlar, Sovyetler Birliği'nin  1989'da çökmesinden ve 34 yıl sonra, 9 Kasım 1989'da Berlin Duvarı'nın yıkılmasından sonra çok hızlı bir şekilde hedefine ulaştı.  9 Kasım 1989'da başlayan resmi birleşme işlemleri 15 Mart 1991'de sonuçlandı.  Başkenti Berlin olan Almanya Federal Cumhuriyeti hayata geçti.


Alman Ekonomisi , IMF kaynaklarına göre , 2023 yılında ,dünyanın en büyük 10 ekonomisi arasında 3.sırada yer almaktadır:


Ülke.                                        GDP (Trilyon dolar).        Kişi başı gelir (000 dolar)


ABD.                                         26,954.                              80,41

Çin.                                           17.786.                              12.54

Almanya.                                    4,430.                              52,82

Japonya.                                     4,231.                                3,95

Hindistan.                                  3,730.                                 2,61

Birleşik Kırallık (İngiltere).       3,332.                              48,91

Fransa.                                        3,052.                              46,32

İtalya.                                          2,190.                              37,15

Brazilya.                                      2,132.                              10,41

Kanada.                                       2,122.                              53,25


Bu yazı 158 defa okundu.


Yorumlar


Ad Soyad E-Mail
GÜNDEMSİYASETMANŞET HABEREKONOMİSPORRÖPORTAJLAR YAZARLAR ARŞİV

KONUMUMUZ

Altıeylül / Balıkesir

ADRES

Altıeylül Mah. Çiğdem Sok. İnaler İş Mrk.No: 8 1/1 Altıeylül / Balıkesir
MND Ajans
©2020 | Tüm Hakları Saklıdır
MND Ajans